De Vlaamse Plannen B - uit een gesprek met Isabelle Albers

UIt een gesprek met Isabelle Albers van de Standaard maakte ze het volgende relaas, verschenen in de Standaard van 11 september 2010 (1)

'Het is maar omdat N-VA niet per definitie schrik heeft van een plan B dat er nu iets verschuift', zegt professor Matthias Storme. Maar zelfs de N-VA heeft, hoewel ze al sinds haar ontstaan pleit voor onafhankelijkheid, geen grondig voorbereid scenario.
'Daar gààt het toch niet om. Wie is daar nu mee bezig?' Het hoofdkwartier van N-VA is niet opgezet met vragen van journalisten over 'Plan B'. Plan B, het is sinds de politieke blokkering in 2007 het eufemisme voor het plan dat naar het einde van België leidt.

Tot vervelens toe herhaalt Bart De Wever dat het einde van België niet aan de orde is, dat hij nu confederalisme wil, desnoods dat hij wel verwacht dat het Belgische niveau stilletjesaan zal verdampen maar dat hij noch zijn partij te vinden zijn voor chaos. Als hij nog wil slagen in deze onderhandelingen, kan hij alle aandacht voor een 'Plan B' missen als kiespijn.

Hoe meer blokkering, hoe meer de N-VA verdacht wordt van een verrottingsstrategie. Woordvoerder Jeroen Overmeer: 'Onze antennes zijn helemaal niet gericht op een plan B. Wij willen onderhandelen. Anders waren we niet sinds 13 juni onophoudelijk bezig met het zoeken naar een oplossing.'

De Wever beseft als geen ander dat de kwantumsprong die hij op 13 juni gemaakt heeft, te danken is aan kiezers die de blokkering beu zijn, maar daarom België niet kapot willen. Toch zal de N-VA er niet aan ontsnappen dat in zijn Vlaamse flank stilaan meer stemmen zullen opgaan voor 'de drastische oplossing', hoe onmogelijk ook.

De Vlaamse beweging houdt al jaren pleidooien voor een onafhankelijk Vlaanderen. Maar hoe concreet zijn de voorbereidingen daarvan? N-VA kamerfractieleider Jan Jambon: 'Op dit moment zijn de quotes over alle plannen B niet meer dan loze kreten. Vlaanderen denkt te weinig na over de lange termijn en plan B.' Voor de N-VA geldt dat al evenzeer. Jambon: 'We zijn naar de kiezer gestapt met confederalisme en het is ook dat wat we tijdens deze onderhandelingen willen realiseren. Maar de onafhankelijkheidsgedachte staat natuurlijk wel in het programma van de partij. Het blijft op langere termijn het streefdoel.'

Jambon was, voor hij de stap naar de politiek zette, lid van de denkgroep 'In de Warande'. Die Vlaamse bedrijfsleiders en academici pakten in 2005 uit met een 'Manifest voor een Zelfstandig Vlaanderen, maar sindsdien bleven ze stil.

BELACHELIJK

Hoewel een onafhankelijk Vlaanderen een scenario is waarmee op dit moment niemand aan de onderhandelingstafel echt rekening houdt, zijn wel al een hoop academische oefeningen gebeurd. 'In De Warande' pleitte met zakelijke argumenten voor een ontbinding van België, met een aangepast statuut - een soort condominium - voor Brussel. Maar de denkgroep raakte verstrikt in die laatste knoop.

Tot op vandaag is een tweede manifest met een gefundeerd antwoord over Brussel niet verschenen, simpelweg omdat men het niet eens raakt. Eén flank wil Brussel koudweg laten schieten, veeleer uit tactische overwegingen.

'Omdat Brussel altijd en eeuwig als argument gebruikt wordt om toch maar niet de discussie te hoeven voeren over een onafhankelijk Vlaanderen', zegt een lid. Anderen blijven Brussel claimen, maar ook binnen die lijn zijn er nog verschillende strekkingen over hoe dat nu moet.'

Oud-directeur van Trends Frans Crols koos er in 2009 op de IJzerwake radicaal voor om Brussel dan maar los te laten.

Professor en N-VA-lid Matthias Storme maakt ook projecties over een splitsing, onder meer in De Vlaamse republiek. Van utopie tot project. Maar theoretische oefening en de politieke praktijk liggen ver uit elkaar. 'Eerst moet de politieke wil er zijn. Dan volgen de praktische schema's wel', zegt Storme.

Op de IJzerwake eind augustus verdedigde hij voor een schare Vlaams-nationalisten dat een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring niet strijdig is met het volkenrecht. De 'chantage' van Francobelgië veroordeelt hij: 'Francobelgië zal de Belgische staat voorzetten, zegt men, en ons uit de Europese Unie houden. Vergeet die chantage: wat van België zou resten en wil doorgaan onder die naam, zal ook de Belgische schulden moeten dragen en zijn plaats in de Unie weer moeten onderhandelen.'

'Vlaanderen is veel te weinig voorbereid', zegt Storme. Ook op 'zijn' partij heeft hij kritiek. 'De N-VA moet opletten dat ze het B-scenario niet volledig begraaft. Ik begrijp natuurlijk wel dat men niet met vuur wil spelen en de internationale markten niet nodeloos mag alarmeren. Maar er bestaat ook een risico dat de N-VA uit voorzichtigheid haar eigen partijprogramma belachelijk maakt. De N-VA moet ook vermijden dat haar achterban niet wordt ontmoedigd. Het doel is Vlaanderen als aparte lidstaat in de Europese Unie. Het is niet de taak van de N-VA-leiding om daarover te staan roepen. Maar het zou ook zonde zijn om het niet te doen als de kans zich aandient. Plots is het momentum daar. Wellicht is dat nog niet deze keer, maar je moet wel klaarstaan.'

'Er is ook te weinig durf, omdat wij het machtsdenken niet meester zijn. Vlamingen aan de onderhandelingstafel gaan uit van het meest waarschijnlijke en concentreren zich daarop.'

STAATSSCHULD

Als we het al niet eens raken over BHV, hoe zouden Vlamingen en Franstaligen dan ooit in staat zijn om in onderling overleg de overigens alsmaar slinkende boedel te scheiden? De taalgrens zal door de Franstaligen niet aanvaard worden als staatsgrens, zolang de Vlamingen geen 'corridor' bieden tussen Brussel en Wallonië. Maar dat is nu net een toegeving die volgens Storme nooit mag worden gedaan. Als we volgens het internationaal recht onze taalgrens als landsgrens willen claimen, dan is een belangrijk element daarin dat Brussel volledig omgeven wordt door Vlaams grondgebied. Brussel wordt in dat theoretisch scenario dan een enclave in Vlaanderen, met een speciaal statuut.

Storme geeft ook toe dat de Europese Unie de zaken compliceert. De nieuwe staatjes die inmiddels lid zijn van de EU splitsten zich eerst af, en sloten vervolgens aan bij de Unie. Omgekeerd is het moeilijker.

Ook de vraag naar een splitsing van de overheidsschuld levert tandengeknars op. De Leuvense economische denktank Vives heeft recent modellen uitgewerkt voor zo'n schuldverdeling: op basis van de draagkracht van elk deelgebied, op basis van de bevolking, enzovoort.

Je kunt er donder op zeggen dat zulke onderhandelingen spaak lopen. En dan? 'Ons onvermogen om akkoord te gaan over de boedelscheiding zal onvermijdelijk tot gevolg hebben dat de organisatie ervan zal worden overgenomen door de Europese Unie. De EU kan het zich immers niet veroorloven dat er chaos ontstaat in het centrum van de Unie. De kans is groot dat Vlaanderen dan zal moeten inbinden', schrijft Paul De Grauwe op zijn blog.

'Vermits de landsgrenzen een twistappel zullen zijn, zal de EU de techniek van het referendum gebruiken om te beslissen tot welk land de betwiste gebieden zullen behoren. Vlaanderen zal zeker een stuk van zijn territorium rond Brussel verliezen na zo'n referendum.'

Het valt te vrezen dat de financiele markten ons in een mum van tijd zullen afstraffen op het moment dat een boedelscheiding echt aan de orde van de dag is. Dat maakt volgens De Grauwe gek genoeg een boedelscheiding waarschijnlijker. 'De hoge rentevoeten op de Belgische overheidsschuld zullen in Vlaanderen geïnterpreteerd worden als de hoge kostprijs die Vlamingen moeten betalen om in de Belgische unie te blijven. Vlaamse onafhankelijkheid zal aantrekkelijker worden. Want een onafhankelijk Vlaanderen zal, in de opinie van vele Vlamingen, budgettair orthodox zijn en door de financiële markten als een betrouwbaar land worden beschouwd. Vlaanderen zal kunnen profiteren van lagere rentevoeten.'

Storme relativeert: 'Het grootste deel van onze schuld is binnenlandse schuld. Dat is een groot voordeel. Voor het kleinere deel buitenlandse schuldeisers moeten we een trust oprichten waarvoor de opvolgers-lidstaten samen verantwoordelijk zijn.'

LASTIGE BESTANDEN

Storme betwist de stelling dat een scheiding chaos betekent, en we internationaal met de billen bloot zouden staan. 'Ik neem federale landen die splitsten als ijkpunt. Daaruit kun je afleiden dat onze kans op een geslaagde splitsing zonder al te grote chaos vrij groot is. Er bestaan immers deelstaatregeringen, rechtstreeks verkozen deelstaatparlementen en administraties. Die kunnen de grootste schok opvangen.'

Stel dat de politieke wil er zou zijn om ons koninkrijkje te splitsen, dan bots je meteen op de grote obstakels Brussel en de staatsschuld. Daarnaast zijn er een boel praktische problemen: splits maar eens een leger of een kunstcollectie.

Het grootste probleem ziet Storme gek genoeg niet in Brussel of de staatsschuld, maar in de databestanden die bij de FOD Financiën opgeslagen zitten, op Brussels grondgebied. 'Zoiets kun je niet op 24 uur splitsen en overnemen. De IT zal de splitsing praktisch moeilijker maken.'

Wie alle praktische scenario's wel al tot in de details heeft uitgevlooid, is Vlaams Belanger Gerolf Annemans. Hij heeft net zijn slotzin af van het binnenkort te verschijnen De ordelijke opdeling. Hij beschrijft van alle administraties en instellingen hoe ze gesplitst kunnen worden. De internationale erkenning van een nieuwe staat en de financiën, het passeert allemaal de revue. Het valt te betwijfelen of zijn boek, waar hij jarenlang aan werkte, grote weerklank zal krijgen. Annemans zit met het Vlaams Belang in het kamp waar de beslissingen niét genomen worden.

Bovendien blijft zijn oefening zwemmen op het droge. Alle vingeroefeningen over een mogelijke splitsing blijven tot nader order virtuele realiteit.

Toch grijnst de Vlaams-nationalist: 'In 1990 hield ik mijn eerste colloquium over “Onafhankelijkheid moet en kan,. Toen geloofde ik nooit dat ik het nog ging meemaken. Nu geloof ik zelfs dat mijn oude moeder het nog zal beleven.'

(1) http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=RE2V8C47