Wat Rusland doet is de negatie van het zelfbeschikkingsrecht en dus van nationalisme

De gruwel van de Russische invasie in Oekraïne en de gevolgen ervan hebben niet enkel geleid tot een stroom aan Russische newspeak (term die voor het eerst door Orwell werd gebruikt in zijn dystopie "1984") maar ook weer tot voorspelbare scheldpartijen aan het adres van het 'nationalisme'. 

 

Nochtans heeft die oorlog weinig met nationalisme te maken, behalve dan in de zin dat de Oekraïnse natie zich verdedigt. Nationalisme in zeer strikte zin is het streven om staatsgernenzen te laten samenvallen met de grenzen van naties. Maar dat is uiteindelijk maar één mogelijke uitdrukking van het zelbeschikkingsrecht der volkeren. In mijn vorige column in dit blad herinnerde ik er nog aan dat "dat de uitoefening van het zelbeschikkingsrecht niet noodzakelijk een keuze voor een onafhankelijke staat inhoudt. Een volk kan ervoor kiezen in een confederatie te gaan of deelstaat te zijn van een federatie, als dat de belangen van dat volk beter dient. Alleen is het dan voor dat volk zelf of zijn democratisch gelegitimeerde vertegenwoordigers om dat te beslissen". 

 

Een tweede nuance is dat naties heel vaak taalgemeenschappen zijn, maar daar zeker niet altijd mee samenvallen, zoals bv. Schotland ons duidelijk leert. Andere elementen van verbondenheid kunnen maken dat ook groepen die niet de nationale taal of de belangrijkste nationale taal spreken, zich deel kunnen voelen van die natie. Het was historisch mogelijk geweest dat de Walen zich als behorend tot de Nederlandse natie zouden beschouwen, al is de kans daarop nu toch wel zeer klein geworden. En de Russische moord- en plundertochten hebben de meeste russischtalige Oekraïners (er ten dele gekomen door russificatiepogingen onder Stalin) wellicht Oekraïenser gemaakt dan ze voorheen ooit waren. 

 

Een moordende onderwerpings- en plundertocht jegens een andere natie is evenwel precies de negatie van het zelfbeschikkingsrecht en dus van nationalisme. Het is een vorm van imperialisme, net zoals het eisen dat landen tegen hun wil van een bepaalde 'invloedssfeer' zouden deel uitmaken een vorm van imperialisme is. Dit wil nog niet zeggen dat alle vormen van imperialisme steeds even kwaadaardig zijn. Er zijn in de geschiedenis wel imperia geweest zonder veel imperialisme, met 'zachte vleugels', waaronder het zelfbeschikkingsrecht in grote mate werd geëerbiedigd. Ze zijn zeldzaam gebleven. Het Russische imperialisme in ieder geval is al eeuwenlang zelden iets anders dan bloederig geweest. Het gaat uit van een onderscheid tussen het Russische volk en de Russische 'wereld' waarin andere volkeren op hun best van de Russische "vrede" mogen genieten en op hun slechtst gedeporteerd en afgeslacht worden. De tegenstelling met volksnationalisme in de beste traditie van de Vlaamse Beweging kan niet groter zijn. Een deel van die Beweging heeft zich anderzijds inderdaad een goede 80 jaar gelden laten strikken door een vergelijkbare Herrenvolk-ideologie. Dat is vandaag echter geen reden om het volksnationale ideaal te verwerpen, maar integendeel om het opnieuw te verdedigen en binnen de grenzen van onze mogelijkheden hulp en bijstand te bieden aan het bedreigde Oekraïnse volk. Net zoals van de Polen of de Balten kunnen we ook van de Oekraïners wel iets leren over gepaste eerbied voor en dan ook fierheid op onze eigen cultuur én iets van de hunnen opsteken, die al zovele eeuwen met Europa is verbonden.