Islam en democratie (over de vrijheid van interpretatie in de shariah)

Deze lezersbrief verscheen verscheen ingekort in de TIJD van 29 maart 2005 als repliek op de
opiniebijdrage van al Kasim uit de Tijd van 25 maart 2005 onder de titel "Filip Deman Filip Deman bombardeert elke moslim tot niet-democraat"

Eerst de bijdrage van al Kasim, dan de repliek:

----

De Tijd 25-03-2005
Filip Deman bombardeert elke moslim tot niet-democraat

Filip Deman bombardeert elke moslim tot niet-democraat. Het is niet verwonderlijk dat heel wat islamieten - onder wie ik - zich daardoor beledigd voelen.


Misschien moet Filip Deman maar eens bellen naar de Amerikaanse president, George Bush, om hem duidelijk te maken hoe zinloos democratische verkiezingen in Irak wel zijn. Hoe verklaart hij trouwens dat voor het ogenblik massaal wordt betoogd voor meer democratie in Kirgizië, een land dat voor 75 procent uit moslims bestaat?


De islam is geen homogeen gegeven. 'Dé moslim' bestaat niet. In werkelijkheid zijn moslims verdeeld in allerlei strekkingen, die elk hun eigen belijdenis en interpretatie hebben. En hoeveel mensen behoren voor 100 procent tot een bepaalde strekking? Iedere islamitische stroming (een betere benaming is 'rechtsschool') màg namelijk gevolgd worden. Niets weerhoudt 'dé moslim' ervan een aantal leerstellingen van de ene rechtsschool aan te hangen en tegelijk een paar van de andere. Dat Filip Deman spreekt over 'de echte moslim die gelooft in de inhoud van de koran en de sunna', zie ik als idealistische VB-taal. In werkelijkheid spreken we van interpretatie.


De koran is zeer stilistisch opgesteld en heeft qua taalgebruik soms zelfs wat weg van een poëziebundel. In de loop der eeuwen zijn er talrijke pogingen gedaan om de koran te begrijpen en toe te passen. Geen enkele daarvan is onfeilbaar. Zinnen, uitdrukkingen en woorden hebben zo'n brede betekenis, dat een 'letterlijke interpretatie' bijna ondoenbaar is.


Plaatselijke cultuur en godsdienstbeleving oefenen een sterke wisselwerking op elkaar uit. Dit impliceert meteen een van de redenen waarom moslims - vaak tot hun grote ergernis - moeten aanschouwen dat ze zo verdeeld zijn. In heel de wereld leven momenteel ongeveer 1,5 miljard moslims. Het spreekt voor zich dat die geen grote grijze massa vormen, maar individuen met eigen ideeën en gedachten.


Ahmad Al Kasim

-------------

Op de domme uitspraken van Vlaams Belang'er Filip de Man volgt een antwoord van Ahmad al Kasim (van de redactie van Blokwatch) dat uit halve waarheden bestaat (Lezersbrief, De Tijd, 25 maart).

Hij laat namelijk uitschijnen dat een moslim ongeveer gelijk welke interpretatie van de Koraan kan volgen en toch moslim kan blijven, en beroept zich daarvoor op het bestaan van elkaar erkende rechtsscholen (de madhab). Hij vergeet erbij te zeggen dat de soennitische islam (die ongeveer 90 procent vormt) enkel vier rechtsscholen erkent die allen uit de eerste eeuwen van de islam dateren en nauwelijks van elkaar verschillen in de aangelegenheden waarover het debat vandaag gaat en slechts varianten zijn van eenzelfde sharia.

Dat een moslim tussen die vier scholen kan kiezen, is totaal naast de kwestie. Het is zo ongeveer als een katholiek die kan kiezen tussen de tridentijnse ritus en de postconciliaire roomse ritus, en eventueel nog de Grieks-katholieke ritus en de glagolitische. Sommige regels verschillen daartussen, bijvoorbeeld Grieks-katholieke priesters kunnen huwen en rooms-katholieke niet. De keuzevrijheid bestaat maar omdat de verschillen klein zijn.

Voor elk van de vier elkaar erkennende madhab blijven de interpretatieregels van de koran strikt en allegorische of metaforische interpretaties van de Koraan ketters. Nog maar enkele jaren geleden is een vrome moslimprofessor die zich daaraan waagde uit Egypte moeten vluchten na een officiële veroordeling als ketter; hij is nu hoogleraar in Leiden.

En er zijn inderdaad talloze stromingen buiten de soenna die zichzelf islamitisch noemen, waaronder ook enkele liberale, maar zij worden door die 90 procent soennieten als ketters beschouwd en sommige ervan hevig vervolgd (de Alevieten, de Ahmadiya, de Baha'i).

Het komt ons inderdaad niet toe te zeggen dat dat geen echte moslims zouden zijn. In die zin is het natuurlijk juist dat 'de' islam niet bestaat. Maar omgekeerd is het bestaan van die kleine en vaak vervolgde minderheidssekten inroepen als bewijs van de tolerantie van de hoofdstroming (de Soenna) al even misplaatst.

(de volgende alinea werd door de Tidj niet gepubliceerd) Antwoorden als die van Al Kasim zijn zo gemakkelijk te doorprikken dat ze alleen maar koren op de molen zijn van de stelling-Deman. Want door het probleem op die manier af te wimpelen bevestigt zijn antwoord impliciet dat wie zich niet tot één van de 4 traditonele madhab bekent, eigenlijk geen echte moslim is, en dus met andere woorden (als men de inhoud van die rechtsscholen kent) een echte moslim de fundamentele verworvenheden van de westerse rechtsstaat niet kan aanvaarden. Een stelling die ik niet tot de mijne wil maken.

Professor Matthias Storme, Gent

------