Dave Sinardet grossiert al een tijdje in uitspraken die ertoe strekken Vlaamsgezinden te stigmatiseren door ze schijnbaar even op hun plaats te zetten - een merkwaardige manier van 'bruggen bouwen' als u het mij vraagt - maar die bij nader toezien stelselmatig op valse premissen berusten. Dat geldt voor zijn mantra's dat geen 10 procent van de Vlamingen voorstander zou zijn van onafhankelijkheid (1) of dat het arrest van het Grondwettelijk Hof inzake BHV evengoed zou kunnen worden uitgevoerd zonder splitsing, door terug te keren naar de oude kieskringen in heel het land (2).
Deze week was het weer zover (DS 20 mei 2008)(3) met het verwijt aan minister Keulen twee maten en twee gewichten te hanteren jegens burgemeesters die de wet overtreden. Daartoe stelt hij de houding van de drie in faciliteitengemeenten voorgedragen kandidaat-burgemeesters (niet-toepassing van de taalwet) op één lijn met die van de Vlaamse burgemeesters uit Halle-Vilvoorde die hun medewerking weigerden aan de organisatie van de verkiezingen van 10 juni 2007. Om de schijn van vergelijkbaarheid op te houden wordt dan maar uitgelegd dat het in beide gevallen om een 'interpretatie' ging en ze helaas in beide gevallen fout bleek te zijn.
Nu moge het al zo zijn dat de rechtskunst in wezen een kunst van het interpreteren van regels is en dat er zelden maar één interpretatie mogelijk is, maar dit doet geen afbreuk aan het feit dat in een rechtsstaat de interpretatie door de bevoegde rechter een bijzonder gezag heeft, dat voor de personen die daaraan gebonden zijn bepaalde rechten en plichten inhoudt. In de politologie zoals Sinardet die beoefent, lijkt daarentegen een techniek van unbegrenzte Auslegung (4) te worden gehanteerd ten aanzien van de de feiten zelf.
In zijn vervalste vergelijking miskent Sinardet dat de drie kandidaat-burgemeesters zich niet op een rechterlijke uitspraak baseerden, maar integendeel van de bevoegde rechter (Raad van State) al voordien ongelijk hadden gekregen (5), terwijl de Vlaamse burgemeesters zich precies baseerden op een arrest van de bevoegde rechter (Arbitragehof nr. 73/2003)(6), dat alle overheden in dit land bindt (7). Zonder enig argument wordt dan maar gesteld dat helaas voor die burgemeesters de niet-uitvoering van dat arrest op dat ogenblik (d.i. tot 10 juni) helemaal niet problematisch was. Daarmee dekt hij op zijn beurt de gekarakteriseerde weigering van de overheid om dat arrest uit te voeren.
Zoals de voorzitter van het Grondwettelijk Hof nog eens diende te benadrukken bij zijn installatie op 13 november 2007, zijn de arresten van het Grondwettelijk Hof geen adviezen maar bindende beslissingen, die door éénieder te goeder trouw moeten worden uitgevoerd (8). Zo'n arrest is evenmin als de grondwet een vodje papier (9). Arrest 73/2007 heeft de bestaande kieskring ongrondwettig verklaard wegens discriminatie (en wie arresten correct kan lezen weet dat die discriminatie ligt in het eenzijdig taalgrensoverschrijdend karakter)(10). Aldus diende élke overheid binnen het raam van zijn bevoegdheden mee te werken aan de uitvoering ervan en heeft omgekeerd elke overheid binnen het raam van zijn bevoegdheden het recht de toepassing van de ongrondwettige regel te weigeren. Het klopt dat overheden niet op eigen houtje een wet naast zich neer mogen leggen omdat zij die ongrondwettig vinden en misschien zelfs niet een besluit naast zich neer mogen leggen omdat het onwettig is (iets wat elke rechter zonder meer wel mag, de exceptie van illegaliteit van art. 159 grondwet(11)), maar dit verandert volledig nadat er een uitspraak is gedaan met “gezag van gewijsde”.
Als er een bijkomende overgangsperiode wordt bepaald (een techniek die overigens erg betwistbaar zijn; ons grondwettelijk recht laat eigenlijk alleen toe dat de ongrondwettigheid van handelingen die dateren van voor het arrest wordt gedekt(12)), dan betekent dit helemaal niet dat de overheden pas na het verstrijken daarvan zouden moeten denken aan de uitvoering, maar dat de uitvoering binnen die periode moet voltooid zijn (13). In casu heeft de federale wetgever manifest elke medewerking aan de uitvoering van het arrest geweigerd (de wetsvoorstellen werden zelfs niet geagendeerd binnen de 4 jaar na het arrest) en opzettelijk de tijdige uitvoering ervan onmogelijk gemaakt. De verkiezingen werden opzettelijk vervroegd om de overtreding van het arrest te camoufleren.
De burgemeesters hebben bij de uitoefening van de bevoegdheden die hen toekomen (opstelling van kiezerslijsten) te goeder trouw meegewerkt aan de uitvoering van het arrest. Burgers die weigerden te zetelen, hebben te goeder trouw meegewerkt aan de uitvoering van het arrest, zoals het hof van beroep in Brussel op 20 mei 2008 oordeelde (14). Maar de hoofdverantwoordelijke, het federaal parlement, verwijlt nog steeds in de ongrondwettigheid.
Als Dave Sinardet nog eens bruggen wil bouwen, kan hij misschien de onwettige niet-financiering van de Vlaamse school in Komen (15), de onwettige niet-toepassing van de taalwet in Brussel, en de onwettige herhaling van een belangenconflict in een en dezelfde zaak aan de kaak stellen.
Matthias Storme is buitengewoon hoogleraar rechten KU Leuven en UA en advocaat van de burgers die weigerden te zetelen
(deze tekst verscheen met minieme wijzigingen in de Standaard van 23 mei; de nuance "binnen het raam van zijn bevoegdheden" en de uitleg over art. 159 GW zijn daarin wel gesneuveld)
(1) Onder meer in "Een echt debat is iets anders", De Standaard 15 december 2006, met reactie van Filip van Laenen op http://hoegin.blogspot.com/2006/12/dave-sinardet-gespecialiseerde.html
(2) Onder meer in een interview in Tertio 3 oktober 2007 (http://www.tertio.be/archief/2007/T399/T399-bi1.htm). De onjuistheid hiervan heb ik aangetoond in "Interpretatie zonder te zinzen: waarom de splitsing van BHV grondwettelijk moet", http://vlaamseconservatieven.blogspot.com/2007/09/interpretatie-zonder-te-zinzen-waarom.html
= inflandersfields.eu/2007/09/interpretatie-zonder-te-zinzen-waarom.html = The Brussels Journal 28 januari 2007, verkort als "Brussel-Halle-Vilvoorde moet wel degelijk gesplitst" in De Juristenkrant nr. 154, 26 september 2007, p. 14-15; gevolgd door: "De kern van de zaak: BHV discrimineert in strijd met het belgisch evenwicht", http://vlaamseconservatieven.blogspot.com/2007/10/de-kern-van-de-zaak-bhv-discrimineert.html = http://inflandersfields.eu/2007/10/de-kern-van-de-zaak-bhv-discrimineert.html, Brussels Journal 19 oktober 2007, verkort in De Juristenkrant nr. 156, 25 oktober 2007.
(3) "Legalisme of opportunisme", De Standaard 21 mei 2008
(4) Het word unbegrenzte Auslegung wordt historisch gebruikt voor de wijze waarop rechters in totalitaire regimes (bv., maar niet enkel, het nationaal-socialisme) de rechtsbescherming van burgers totaal uitholden door onder het mom van interpretatie en op grond van ideologische beginselen, wetten ten aanzien van categorieën van burgers buiten toepassing te verklaren. Zie onder meer het bekende boek van Bernd RÜTHERS, Die unbegrenzte Auslegung: zum Wandel der Privatrechtsordnung im Nationalsozialismus, Mohr Siebeck Tübingen (1) 1968, (6) 2005; Jens WANNER, Die Sittenwidrigkeit der Rechtsgeschäfte im totalitären Staate. Eine rechtshistorische Untersuchung zur Auslegung und Anwendung des § 138 Absatz 1 BGB im Nationalsozialismus und in der DDR (= Abhandlungen zur rechtswissenschaftlichen Grundlagenforschung 79). Aktiv Druck & Verlag, Ebelsbach 1996
(5) Raad van State nr. 138.860, 23 december 2004, gemeente Kraainem; Raad van State, nr. 138.861, 23 december 2004 iz. Grégoire; Raad van State nr. 138.862, 23 december 2004 iz. Gemeente Linkebeek; Raad van State nr. 138.863, 23 december 2004 iz. Bolle; Raad van State nr. 138.864, 23 december 2004 iz. OCMW Linkebeek. Besproken door o.a. J. CLEMENT, “Omzendbrief Peeters: Raad van State bevestigt institutionele basisgegevens van het land”, Tijdschrift voor Bestuurswetenschappen en Publiekrecht 2005, 57-65 en J. CLEMENT, “Waarom de grondwetgever geen etnograaf is”, C.D.P.K. (Publiekrechtelijke kronieken) 2005, 414-421.
(6) Arbitragehof, arrest nr. 73/2003 van 26 mei 2003 (http://grondwettelijkhof.be/public/n/2003/2003-073n.pdf)
(7) Art. 9 § 1 Bijzondere wet op het Arbitragehof van 6 januari 1989 : “De door het Arbitragehof gewezen vernietigingsarresten hebben een absoluut gezag van gewijsde vanaf hun bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.”
(8) Voorzitter M. Bossuyt bij zijn installatie, Koningsplein, Brussel herhaald op VRT op 13 november 2007.
(9) Naar de uitspraak van Leo Tindemans.
(10) Zie mijn bijdragen aangehaald in voetnoot 2.
(11) Art. 159 Grondwet: “De hoven en rechtbanken passen de algemene, provinciale en plaatselijke besluiten en verordeningen alleen toe in zoverre zij met de wetten overeenstemmen.” Voor ongrondwettige wetten, zie de Bijzondere wet op het Arbitragehof van 6 januari 1989.
(12) Zie mijn "De gevolgen van een handhavingsarrest van het Arbitragehof voor hangende gedingen", Tijdschrift voor Privaatrecht 2004 nr. 3, p. 1345-1349, ook op http://www.storme.be/handhavingsarrest.html
(13) Overigens was de door het Arbitragehof in arrest nr/ 73/2003 bepaalde overgangsperiode van 4 jaar in ieder geval verstreken voor 10 juni 2007, zie mijn "Verkiezingen op 10 juni volgens huidige kieswet zijn ongrondwettig" of "Verkiezingen Zijn Ongrondwettig Volgens Huidige Kieswet"),
(14) Hof van beroep Brussel, 20 mei 2008, iz. G.M., http://www.haviko.org/teksten/arrest_hof_van_ beroep_brussel_20-5-2008.pdf
(15) De School de Taalkoffer, opgericht als Rijksbasisschool in 1981, en waarvan de subsidiëring al sinds 1 januari 1989 (ingevolge de communautarisering van het onderwijs in 1988) diende te geschieden door de Franse Gemeenschap en onwettig wordt geweigerd, terwijl de franstalige scholen in Vlaamse faciliteitengemeenten wel door de Vlaamse Gemeenschap worden betaald.
vrijdag, mei 23, 2008
maandag, mei 12, 2008
Een beeldenstorm in een glas water of een preek in de woestijn.
Een preekstoel uit 1684 waarvan een foto meer dan 2 jaar geleden op internet circuleerde heeft blijkbaar enige heisa veroorzaakt. Ik werd opgebeld door een journaliste van De Standaard met de dringende vraag waarom ik die foto had gepost. Bij de foto staat een korte tekst die de beelden van de preekstoel heel kort beschrijft. Dat alles zou dus normalerwijze geen reden vormen voor een dergelijke vorm van onderzoeksjournalistiek van niet toevallig de Standaard indien die tekst niet toevallig Mohammed vermeldde. Op de website van Brussels Journal van 2 jaar geleden luidt het: “These two photographs were taken in the Church of Our Lady in Dendermonde, Flanders (Belgium). They show the late 17th century pulpit, sculpted in wood by Mattheus van Beveren. The person subdued by the angels and having a Koran in his hands is generally thought to be Mohammed. The sculpture represents the triumph of christianity over islam”.
Aangezien de journaliste het blijkbaar toch niet allemaal goed begrepen heeft en bovendien met gebruik van aanhalingstekens zinnen in mijn mond legt die ik nooit heb uitgesproken, zal ik de lezer toch maar even de ware toedracht vertellen.
In de nasleep van de Deense karikaturenstrijd waren er ook nu en dan wel eens cultuurhistorische bijdragen en debatten, onder meer ook over de vraag in welke mate en hoe Mohammed in het verleden was afgebeeld. Om daarover historisch correcte informatie te verzamelen vroeg de webmeester van de “Mohammed Image Archive” om alle historische afbeeldingen van Mohammed in te zenden – en U vindt die verzameling dan ook op een tiental elkaar spiegelende webstekken onder de naam “Mohammed Image Archive” (o.a. op jthz en en op zombietime). Aangezien ik in kunsthistorische en toeristische werken over Dendermonde gelezen had dat de preekstoel van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (ook op http://www.belgiumview.com/belgiumview/tl1/view0004492.php4) een beeltenis van Mohammed bevatte, heb ik een foto daarvan (door een kennis gemaakt) ingezonden en tegelijk ook gesuggereerd aan Brussels Journal (waar ik in die periode enkele artikelen op had gepubliceerd) die ook op te nemen in de rubriek ditjes en datjes (odds and ends). De tekst bij de foto is overgenomen uit de bronnen die ik bezorgde en zeker niet door mij uitgevonden. De foto is in dezelfde maand (april 2006, dus meer dan 2 jaar geleden) overgenomen door enkele andere websites (bv. never yet melted) - maar twee jaar lang is er geen haan die ernaar kraaide. Op het “Mohammed Image Archive” prijkt hij tussen een reeks andere afbeeldingen uit de periode van Middeleeuwen tot Barok, een cultuurhistorisch interessante collectie.
Na een scheldpartij in een Turkse krant verklaarden de Dendermondse conservator en burgemeester, die beiden allicht al een beetje islamofobie kregen in de letterlijke betekenis van het woord, dat het niet om Mohammed ging maar om een persoon die het ongeloof symboliseert. Alsof het bij een beeld uit 1684 niet allebei tegelijk zou kunnen zijn natuurlijk.
Voor zover het dan toch belangrijk zou zijn, geef ik maar de elementen van interpretatie. Gaat het wel om Mohammed ? Dat weet ik niet, maar die interpretatie heb ik alvast niet uitgevonden. Het is gewoon de overgeleverde interpretatie die in de meeste boeken staat die het kunstwerk beschrijven. Zo schrijft “Langs Vlaamse Wegen - Dendermonde” over dit beeld dat het “…afgaande op zijn oosters aandoende muts en het boek dat hij onder zijn arm klemt, zeer waarschijnlijk Mohammed met de Koran voorstelt, waardoor de triomf van Christendom op ketterij wordt gesuggereerd.” (ook weergegeven op denderend.be). Dit boek door Michiel Heirman (reeks onder eindredactie van Patrick Vissers) werd uitgegeven door de toenmalige Stichting Monumenten- en Landschapszorg vzw, Brussel 1990 in samenwerking met de stad Dendermonde. De dhimmitude was toen nog niet zover gevorderd dat men er zich voor schuwde dit te schrijven. In 2006 bevond die uitleg zich nog op de website http://www.planetware.com/dendermonde/church-of-our-dear-lady-interior-b-ov-liint.htm, maar die is intussen verdwenen (of dit verdwijnen nu pas gebeurde of reeds 2 jaar geleden weet ik niet). Als de Morgen schrijft dat Brussels Journal de hetze veroorzaakte door dit uit te vinden, dan is dat dus weer informatie op haar niveau.
Maar nu, kan die overgeleverde interpretatie juist zijn ? Laat ons even aan de hand van een basiskennis van iconografie en geschiedenis enkele elementen bekijken. Het beeld geeft zonder enige twijfel een triomf van het Christendom over “ongelovigen” weer. Maar welke ongelovige is voor dit beeld uit 1684 gekozen ? Een essentieel iconografisch element is het gesloten boek dat de onderworpen man vasthoudt. Het “ongeloof” is in casu dus alvast een ketterij die gebaseerd is op een boek. Bovendien is de figuur duidelijk oriëntaals en meer bepaald Midden-Oosters gekleed (ik lees dat het volgens de conservator om “perzische” kledij zou gaan). Een heilig boek dus. Nu zijn er niet zoveel godsdiensten die geheel gegrond zijn op een boek. Enkel op het boek afgaand zou het ook een joodse figuur kunnen zijn met een Thora (of eventueel een Talmoed) of een Zoroastrische figuur, maar dat laatste is totaal onwaarschijnlijk en ook het eerste is dat, gezien de iconografie van de man die het vasthoudt. Het kunstwerk dateert ook uit 1684, d.w.z. een jaar nadat Wenen ontzet werd door de Poolse koning Jan Sobieski en daardoor uit de handen van de Ottomaanse legers bleef. Ook is er geen enkele religie waarin een heilig boek zo centraal staat en zo onaantastbaar is als de Koraan in de islaam. Het boek dat de ketterij symboliseert kan dus niet anders dan de Koraan zijn. Natuurlijk heeft het beeld wel iets te maken met de overwinning over de islam, mijnheer de burgemeester. Hetzelfde geldt wellicht voor onze zondagse croissants, die in 1683 in de Weense patisserieën gebakken worden om de overwinning op de wassende halve maan (“lune croissante”) te vieren (al bestonden de “Kipfchen” allicht al veel langer), en de liggende halve maantjes onder de kruisen op vele orthodoxe kerken. Die werden niet gemaakt om aan te geven dat Weners of orthodoxen lunatiekers geworden waren.
Is de door de beeldhouwer afgebeelde persoon dan voor die beeldhouwer echt Mohammed ? Dat weet ik niet. Het kan een islamitisch schriftgeleerde zijn - een moefti -, of een religieuze rechter - een kadi -, of een (valse) profeet – en dus Mohammed vermits hij de enige islamitische profeet is (de islam erkent wel aan Mohammed voorafgaande joodse en christelijke profeten, maar Mohammed is vanuit christelijk oogpunt de enige islamitische “profeet”) -. Volgens de journaliste van de Standaard zou ik gezegd hebben dat het een imam of een moefti kan zijn, terwijl ik het woord imam in dit verband natuurlijk nooit heb uitgesproken, omdat een imam minstens in de 17e eeuw geen schriftgeleerde is maar enkel een voorganger in het gebed. Het is zeker geen louter wereldlijke figure uit het Ottomaanse rijk, een sultan of zo, want dan zou die met wapens afgebeeld zijn en niet met een heilig boek. Kijk maar naar de talloze beelden en afbeeldingen van christelijke overwinnaars op moren of turken van de middeleeuwen tot de barok: die hadden geen boek vast maar een (krom)zwaard. Er zijn duizenden beelden van “Santiago Matamoros”, Sint-Jakob de morendoder in die iconografie. Hier alvast eentje uit de kathedraal van Santiago voor dhimmis het onderste deel van de beeldengroep "verstopt" hebben.
In de kapel van het Klein Seminarie in Sint-Niklaas (Sint-Antoniuskerk) staat een beeld van Sint-Johannes Capestrano, afgebeeld in franciscanerpij met in de rechterhand een groot vaandel en de voet op een verslagen Turk (beschreven in Anthony Demey e.a., De Sint-Antoniuskerk te Sint-Niklaas – 300 jaar sobere barok, Bestendige Deputatie van Oost-Vlaanderen, Gent 1996, p. 39, en in J. Dedeurwaarder, Professor Speleers. Een biografie, Gent, 2002, p. 18). Dit barokke beeld toont de overwinning op de Turken bij Belgrado in 1456, die te danken zou zijn geweest aan de tussenkomst van Johannes van Capestrano, die vanaf 1454 een kruistocht tegen de Ottomanen had bepleit en zich tijdens de slag in de voorste rijen bevond. En op de Karelsbrug in Praag staan de H. Procopius en H. Vincentius Ferrer afgebeeld op een sokkel bestaande uit een joode rabbi, een Turk en een duivel.
Dat de figuur in Dendermonde kledij draagt uit het Ottomaanse rijk in de 17e eeuw en er niet uitziet als een bedoeïen uit de zevende eeuw, is niet zo relevant. In de 17e eeuw zoals in de daaraan voorafgaande eeuwen werden historische figuren altijd wel uitgebeeld in de kledij van die tijd en niet in die van hun historische tijd; dat zien we ook bij sommige Mohammed-afbeeldingen in het Mohammed Image Archive.
Wat natuurlijk wel klopt is dat niet enkel moslims wel eens als ongelovige of ketter werden afgebeeld. De beeldentaal wisselde naargelang de historische omstandigheden.
Zo vindt men in veel christelijke kerken twee vrouwen, een blinde en een ziende, Synagoge en Ecclesia, die het jodendom respectievelijk het christendom afbeelden (bv. in de kathedraal van Straatsburg), waar het beeld Synagoge in maart 2007 zwaar werd verminkt gelukkig een kopie, het origineel staat in het museum). Die iconografie is in het Westen bekend sedert de Karolingers en bestond al eeuwen in het Oosten (Betty Kurth, "Ecclesia and an Angel on the Andrew Auckland Cross", 6. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 1943, p. 213); vaak werd Synagoge ook door een engel verwezen.
Zo zijn er inderdaad ook beelden van engelen die protestanten verjagen of onderwerpen, maar dan vooral in de 16e eeuw, zoals bv. in de Chiesa del Gesu, de jezuïetenkerk in Rome, de beeldengroep “triomf van het geloof over de ketterij” door Pierre Le Gros, vlakbij het graf van Sint-Ignatius. Daar worden Luther en Huss uit de hemel verjaagd.
Die christelijke verdeeldheid had overigens als neveneffect dat zij bijdroeg tot de Ottomaanse opmars in de 16e en 17e eeuw. En, zoals Desiderius Erasmus uiteenzette in zijn Consultatio de bello Turcis inferendo uit 1530 (het jaar na het eerste beleg van Wenen) (vertaald door J. PIOLON, De Turkenkrijg, uitg. Donker Rotterdam 2005), is de macht van de Turken, het gevolg van de verdeeldheid in West-Europa maar ook van een decadent en futloos geworden christendom, dat de kracht mist om de islam in spiritueel opzicht het hoofd te bieden. Volgens Erasmus moesten de Europeanen dan ook op de eerste plaats de Turk in zichzelf bestrijden.
Aangezien de journaliste het blijkbaar toch niet allemaal goed begrepen heeft en bovendien met gebruik van aanhalingstekens zinnen in mijn mond legt die ik nooit heb uitgesproken, zal ik de lezer toch maar even de ware toedracht vertellen.
In de nasleep van de Deense karikaturenstrijd waren er ook nu en dan wel eens cultuurhistorische bijdragen en debatten, onder meer ook over de vraag in welke mate en hoe Mohammed in het verleden was afgebeeld. Om daarover historisch correcte informatie te verzamelen vroeg de webmeester van de “Mohammed Image Archive” om alle historische afbeeldingen van Mohammed in te zenden – en U vindt die verzameling dan ook op een tiental elkaar spiegelende webstekken onder de naam “Mohammed Image Archive” (o.a. op jthz en en op zombietime). Aangezien ik in kunsthistorische en toeristische werken over Dendermonde gelezen had dat de preekstoel van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (ook op http://www.belgiumview.com/belgiumview/tl1/view0004492.php4) een beeltenis van Mohammed bevatte, heb ik een foto daarvan (door een kennis gemaakt) ingezonden en tegelijk ook gesuggereerd aan Brussels Journal (waar ik in die periode enkele artikelen op had gepubliceerd) die ook op te nemen in de rubriek ditjes en datjes (odds and ends). De tekst bij de foto is overgenomen uit de bronnen die ik bezorgde en zeker niet door mij uitgevonden. De foto is in dezelfde maand (april 2006, dus meer dan 2 jaar geleden) overgenomen door enkele andere websites (bv. never yet melted) - maar twee jaar lang is er geen haan die ernaar kraaide. Op het “Mohammed Image Archive” prijkt hij tussen een reeks andere afbeeldingen uit de periode van Middeleeuwen tot Barok, een cultuurhistorisch interessante collectie.
Na een scheldpartij in een Turkse krant verklaarden de Dendermondse conservator en burgemeester, die beiden allicht al een beetje islamofobie kregen in de letterlijke betekenis van het woord, dat het niet om Mohammed ging maar om een persoon die het ongeloof symboliseert. Alsof het bij een beeld uit 1684 niet allebei tegelijk zou kunnen zijn natuurlijk.
Voor zover het dan toch belangrijk zou zijn, geef ik maar de elementen van interpretatie. Gaat het wel om Mohammed ? Dat weet ik niet, maar die interpretatie heb ik alvast niet uitgevonden. Het is gewoon de overgeleverde interpretatie die in de meeste boeken staat die het kunstwerk beschrijven. Zo schrijft “Langs Vlaamse Wegen - Dendermonde” over dit beeld dat het “…afgaande op zijn oosters aandoende muts en het boek dat hij onder zijn arm klemt, zeer waarschijnlijk Mohammed met de Koran voorstelt, waardoor de triomf van Christendom op ketterij wordt gesuggereerd.” (ook weergegeven op denderend.be). Dit boek door Michiel Heirman (reeks onder eindredactie van Patrick Vissers) werd uitgegeven door de toenmalige Stichting Monumenten- en Landschapszorg vzw, Brussel 1990 in samenwerking met de stad Dendermonde. De dhimmitude was toen nog niet zover gevorderd dat men er zich voor schuwde dit te schrijven. In 2006 bevond die uitleg zich nog op de website http://www.planetware.com/dendermonde/church-of-our-dear-lady-interior-b-ov-liint.htm, maar die is intussen verdwenen (of dit verdwijnen nu pas gebeurde of reeds 2 jaar geleden weet ik niet). Als de Morgen schrijft dat Brussels Journal de hetze veroorzaakte door dit uit te vinden, dan is dat dus weer informatie op haar niveau.
Maar nu, kan die overgeleverde interpretatie juist zijn ? Laat ons even aan de hand van een basiskennis van iconografie en geschiedenis enkele elementen bekijken. Het beeld geeft zonder enige twijfel een triomf van het Christendom over “ongelovigen” weer. Maar welke ongelovige is voor dit beeld uit 1684 gekozen ? Een essentieel iconografisch element is het gesloten boek dat de onderworpen man vasthoudt. Het “ongeloof” is in casu dus alvast een ketterij die gebaseerd is op een boek. Bovendien is de figuur duidelijk oriëntaals en meer bepaald Midden-Oosters gekleed (ik lees dat het volgens de conservator om “perzische” kledij zou gaan). Een heilig boek dus. Nu zijn er niet zoveel godsdiensten die geheel gegrond zijn op een boek. Enkel op het boek afgaand zou het ook een joodse figuur kunnen zijn met een Thora (of eventueel een Talmoed) of een Zoroastrische figuur, maar dat laatste is totaal onwaarschijnlijk en ook het eerste is dat, gezien de iconografie van de man die het vasthoudt. Het kunstwerk dateert ook uit 1684, d.w.z. een jaar nadat Wenen ontzet werd door de Poolse koning Jan Sobieski en daardoor uit de handen van de Ottomaanse legers bleef. Ook is er geen enkele religie waarin een heilig boek zo centraal staat en zo onaantastbaar is als de Koraan in de islaam. Het boek dat de ketterij symboliseert kan dus niet anders dan de Koraan zijn. Natuurlijk heeft het beeld wel iets te maken met de overwinning over de islam, mijnheer de burgemeester. Hetzelfde geldt wellicht voor onze zondagse croissants, die in 1683 in de Weense patisserieën gebakken worden om de overwinning op de wassende halve maan (“lune croissante”) te vieren (al bestonden de “Kipfchen” allicht al veel langer), en de liggende halve maantjes onder de kruisen op vele orthodoxe kerken. Die werden niet gemaakt om aan te geven dat Weners of orthodoxen lunatiekers geworden waren.
Is de door de beeldhouwer afgebeelde persoon dan voor die beeldhouwer echt Mohammed ? Dat weet ik niet. Het kan een islamitisch schriftgeleerde zijn - een moefti -, of een religieuze rechter - een kadi -, of een (valse) profeet – en dus Mohammed vermits hij de enige islamitische profeet is (de islam erkent wel aan Mohammed voorafgaande joodse en christelijke profeten, maar Mohammed is vanuit christelijk oogpunt de enige islamitische “profeet”) -. Volgens de journaliste van de Standaard zou ik gezegd hebben dat het een imam of een moefti kan zijn, terwijl ik het woord imam in dit verband natuurlijk nooit heb uitgesproken, omdat een imam minstens in de 17e eeuw geen schriftgeleerde is maar enkel een voorganger in het gebed. Het is zeker geen louter wereldlijke figure uit het Ottomaanse rijk, een sultan of zo, want dan zou die met wapens afgebeeld zijn en niet met een heilig boek. Kijk maar naar de talloze beelden en afbeeldingen van christelijke overwinnaars op moren of turken van de middeleeuwen tot de barok: die hadden geen boek vast maar een (krom)zwaard. Er zijn duizenden beelden van “Santiago Matamoros”, Sint-Jakob de morendoder in die iconografie. Hier alvast eentje uit de kathedraal van Santiago voor dhimmis het onderste deel van de beeldengroep "verstopt" hebben.
In de kapel van het Klein Seminarie in Sint-Niklaas (Sint-Antoniuskerk) staat een beeld van Sint-Johannes Capestrano, afgebeeld in franciscanerpij met in de rechterhand een groot vaandel en de voet op een verslagen Turk (beschreven in Anthony Demey e.a., De Sint-Antoniuskerk te Sint-Niklaas – 300 jaar sobere barok, Bestendige Deputatie van Oost-Vlaanderen, Gent 1996, p. 39, en in J. Dedeurwaarder, Professor Speleers. Een biografie, Gent, 2002, p. 18). Dit barokke beeld toont de overwinning op de Turken bij Belgrado in 1456, die te danken zou zijn geweest aan de tussenkomst van Johannes van Capestrano, die vanaf 1454 een kruistocht tegen de Ottomanen had bepleit en zich tijdens de slag in de voorste rijen bevond. En op de Karelsbrug in Praag staan de H. Procopius en H. Vincentius Ferrer afgebeeld op een sokkel bestaande uit een joode rabbi, een Turk en een duivel.
Dat de figuur in Dendermonde kledij draagt uit het Ottomaanse rijk in de 17e eeuw en er niet uitziet als een bedoeïen uit de zevende eeuw, is niet zo relevant. In de 17e eeuw zoals in de daaraan voorafgaande eeuwen werden historische figuren altijd wel uitgebeeld in de kledij van die tijd en niet in die van hun historische tijd; dat zien we ook bij sommige Mohammed-afbeeldingen in het Mohammed Image Archive.
Wat natuurlijk wel klopt is dat niet enkel moslims wel eens als ongelovige of ketter werden afgebeeld. De beeldentaal wisselde naargelang de historische omstandigheden.
Zo vindt men in veel christelijke kerken twee vrouwen, een blinde en een ziende, Synagoge en Ecclesia, die het jodendom respectievelijk het christendom afbeelden (bv. in de kathedraal van Straatsburg), waar het beeld Synagoge in maart 2007 zwaar werd verminkt gelukkig een kopie, het origineel staat in het museum). Die iconografie is in het Westen bekend sedert de Karolingers en bestond al eeuwen in het Oosten (Betty Kurth, "Ecclesia and an Angel on the Andrew Auckland Cross", 6. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 1943, p. 213); vaak werd Synagoge ook door een engel verwezen.
Zo zijn er inderdaad ook beelden van engelen die protestanten verjagen of onderwerpen, maar dan vooral in de 16e eeuw, zoals bv. in de Chiesa del Gesu, de jezuïetenkerk in Rome, de beeldengroep “triomf van het geloof over de ketterij” door Pierre Le Gros, vlakbij het graf van Sint-Ignatius. Daar worden Luther en Huss uit de hemel verjaagd.
Die christelijke verdeeldheid had overigens als neveneffect dat zij bijdroeg tot de Ottomaanse opmars in de 16e en 17e eeuw. En, zoals Desiderius Erasmus uiteenzette in zijn Consultatio de bello Turcis inferendo uit 1530 (het jaar na het eerste beleg van Wenen) (vertaald door J. PIOLON, De Turkenkrijg, uitg. Donker Rotterdam 2005), is de macht van de Turken, het gevolg van de verdeeldheid in West-Europa maar ook van een decadent en futloos geworden christendom, dat de kracht mist om de islam in spiritueel opzicht het hoofd te bieden. Volgens Erasmus moesten de Europeanen dan ook op de eerste plaats de Turk in zichzelf bestrijden.
Abonneren op:
Posts (Atom)
Posts
